کتاب محرمیت در معماری خانه های سنتی اصفهان 

کتاب محرمیت در معماری خانه های سنتی اصفهان 

324,800 تومان

تعداد صفحات

232

شابک

978-622-378-416-3

فهرست
عنوان صفحه
فصل اول: مسکن و محرمیت 17
1- مسکن 17
1-1- واژه شناسی مسکن 17
2-1- واژه شناسی خانه 19
3-1- تعاریف و مفاهیم مسکن و خانه 20
4-1- تاریخچه و سیر تکاملی مسکن 21
2- فلسفه محرمیت 22
1-2- واژه شناسی محرمیت 22
1-1-2- محرمیت در زبان فارسی 23
2-1-2-محرمیت در زبان انگلیسی 24
2-2- محرمیت در اسلام 25
1-2-1- محرمیت در آیات قرآن 25
2-2-2-محرمیت در روایات و احادیث 27
3-2-محرمیت در متون تاریخی و ادبی 27
4-2-محرمیت از دیدگاه اندیشمندان غربی 28
5-2-فرهنگ؛ عنصر کلیدی در شکل گیری نظام محرمیت خانه 29
1-5-2-نقش فرهنگ در نظام محرمیت خانه های پیش از اسلام در ایران 31
2-5-2-نقش فرهنگ در نظام محرمیت خانه های پس از اسلام در ایران 35
3-5-2-نقش فرهنگ در نظام محرمیت خانه در سایر ملل 37
3-مبانی محرمیت 38
1-3-حریم کالبدی و معنایی در معماری 40
1-1-3-مسکن و حریم بیگانگان(حریم کالبدی) 40
2-1-3-مسکن و حریم افراد خانواده(حریم معنایی) 41
2-3-اصول شکل دهنده به محرمیت در معماری سنتی ایران 42
1-2-3-اصل سلسله مراتب 44
2-2-3-اصل درون گرایی 49
3-2-3-اصل نفوذپذیری بصری 51
3-3-محرمیت دراصول سه گانه سلسله مراتب ، درون گرایی و نفوذپذیری بصری 54
4-3-حوزه بندی حریم ها 55
1-4-3-حوزه عمومی(حریم عمومی) 55
2-4-3-حوزه نیمه خصوصی(حریم نیمه خصوصی) 55
3-4-3-حوزه خصوصی(حریم خصوصی) 56
فصل دوم: مسکن سنتی اصفهان 57
1-اصول طراحی خانه با ویژگی محرمیت 57
1-1-محرمیت در اجزاء مسكن سنتی ایران 57
1-1-1-ورودی 58
2-1-1-هشتی 60
3-1-1-دالان 61
4-1-1-حیاط مرکزی 61
5-1-1-اتاق 63
6-1-1-مفصل راهروها 67
7-1-1-بازشوها 67
8-1-1-ایوان 68
2-اصفهان در نگاهی اجمالی 68
1-2-جغرافیای منطقه 70
2-1-1-ویژگی‌های اقلیمی اصفهان 70
2-1-2-ویژگی های معماری بومی مناطق گرم و خشک 76
3-1-2-انتخاب مصالح در مناطق گرم و خشک 80
4-1-2-فرم ساختمان در اقلیم گرم و خشک 82
5-1-2-تهویه مورد نیاز در اقلیم گرم و خشک 83
2-2-محلات تاریخی اصفهان 83
1-2-2-بیدآباد 83
2-2-2-سنبلان (سنبلستان) 85
3-2-2-فابجان(فابزان) 85
4-2-2-خشینان(خوشینان) 86
5-2-2-یوان 86
6-2-2-لنبان 87
7-2-2-آب بخشان (آب بخشگان) 87
8-2-2-کران 87
9-2-2-جورجیر (گورگیر) 88
10-2-2-دردشت 88
11-2-2-جوباره 88
12-2-2-جماله 89
13-2-2-نیم‌آورد (نیم‌آور) 89
14-2-2-عباس‌آباد 89
15-2-2-طوقچی 90
16-2-2-خواجو 90
17-2-2-جلفا 90
3-محرمیت در خانه های اصفهان 91
1-3-طبیعت در خانه 91
1-1-3-خانه های حیاط دار و باغ دار 92
2-1-3-گونه شناسی حیاط- باغ ها 92
3-1-3-عناصر طبیعی در خانه 93
4-1-3-آب 93
5-1-3-مصارف آب 93
6-1-3-حوض ها 94
7-1-3-گل ها و گیاهان 94
2-3-سازه و مصالح خانه 95
1-2-3-پی بنا 95
2-2-3-دیوارها 95
3-2-3-سقف ها 97
4-2-3-طاق های قوسی و گنبدها 99
5-2-3-کف پوش حیاط ها 100
6-2-3-کف اتاق ها 100
7-2-3-کف ایوان ها 101
8-2-3-تامین آب 101
9-2-3-حوض ها 101
10-2-3-چاه های آب 102
11-2-3-منبع آب 102
12-2-3-کنترل اقلیم 103
13-2-3-نتیجه گیری 104
3-3-اصول سه گانه محرمیت و عناصر سازنده خانه ها 104
4-بررسی محرمیت در خانه های اصفهان 107
1-4- خانه شیخ بهایی 107
2-4-خانه استپانیان(خانه ملل) 113
3-4-خانه افلاکی 117
4-4-خانه حسنی الحسینی(مشهور به صدر) 123
5-4-خانه قزوینی ها 127
6-4-خانه خوشنویس 132
7-4-خانه آیت الله علامه فانی 136
8-4-خانه دکتر اعلم اصفهان 142
9-4-خانه جلالی 147
10-4-سلطان سنجر 153
11-4-خانه علافچیان 157
12-4-خانه همایی 166
13-4-خانه وثیق انصاری 174
14-4-خانه داوید 179
15-4-خانه سوکیاس 184
16-4-خانه مارتاپیترز 188
17-4-خانه اخوان حقیقی 194
18-4-خانه شیخ الاسلام 200
19-4-خانه زوولیان 205
20-4-خانه تاریخی انگورستان ملک 210
21-4-خانه دهدشتی 217
22-4-خانه لباف 221
منـابع و مآخـذ 227
منابع فارسی 227
منابع غیر فارسی 227

 

 

قبایل اولیه با گلی که در آفتاب میخشکید خشت و آجر ساختند و خانه بنا کردند، بطوريکه میتوان گفت آن مردم در آن خانه هاي سفالین زندگی میکردند. ولی این شکل خانه ساختن درجه پیشرفت هاي از فن خانه سازي به شمار میرود و آن را باید حلقه اتصال میان کلوخ گلین وحشیان وساختمان هاي بسیار ظریف و عالی نینوا و بابل دانست. بعضی از ملل اولیه مانند طوایف وداه در جزیره سراندیب در زیر سقف به سر نمیبردند و از زمین و آسمان به عنوان خانه استفاده میکردند. مردم تاسمانی در شکم درختان خانه میکردند و بعضی دیگر مانند مردمان جزیره گال جدید در غار به سر میبردند. طبقات پیشرفتهتر قبایل اولیه مانند هند شیردگان آمریکا چوب و تخته را براي ساختن خانه به کار میبرده اند.
هنگامی که به آثار عصر نوسنگی میرسیم بعضی از لوازم خانه سازي مانند نردبان، قرقره، پاشنه در و غیره را مشاهده میکنیم. کف اتاقها گلی بود و دیوارها را با شاخه هاي درختان تهیه میکرده اند و روي آن را از گل میپوشاندند و سقف اتاقها از کاه و نی و پوست درختان بوده است. حتی شالوده بعضی از ساختمان ها را با سنگ میساختند. شهر شوش مرکز ناحیهاي به نام عیلام به معین زمین بلند است. در این سرزمین کم وسعت که از سمت غرب با مردابها و از سمت شرق با کوه هاي کنار فلات بزرگ ایران محدود میشده، ملتی میزیسته است که نژاد آن را نمیدانیم و یکی از مدنیتهاي تاریخی به دست همین مردم ایجاد شده است. ظاهراً چنین به نظر میرسد که مردم عیلام در آن زمان تازه از زندگی بیابان گردي و شکار و ماهیگیري بیرون آمده بودند ولی در آن زمان سلاح و افزارهایی داشتند، زمین را میکاشتند، حیوانات را اهلی میکردند، داراي خط و انبار بازرگانی،گلدانهاي خوش ساخت گرد با شکلهاي هندسی و تصاویر حیوانات و گیاهان رسم شده بر آنها و…
بودند. جالب این جاست که شهر شوش 6000 سال زیسته است.
2- فلسفه محرمیت
1-2- واژه شناسی محرمیت
در فرهنگ لغت دهخدا واژه «حریم» به معنای پیرامون و گرداگرد خانه و عمارت آورده شده است؛ مکانی که حمایت و دفاع از آن واجب باشد و قدیمی آنچه حرام شده و مَس آن جایز نباشد، معنا شده است.
واژه «حريم» با کلماتی مانند حرمت، احرام و حرام قرابت معنایی داشته و جملگی از ماده حرم «ح، ر، م» مشتق شده اند.
در تعریف واژه «حرم» در اغلب کتب لغت، معانی مختلفی آمده که در دو گروه متمایز قابل دسته بندی هستند:
الف) «حرم» به معنای آن چیز یا مجموعه چیزهایی است که برای فرد بخصوصی محترم بوده و او از آنها حمایت و دفاع می کند.
ب) «حرم» آن چیزیا مجموعه چیزهایی است که احترامش برهمه انسان ها و یا گروهی خاص از انسان ها واجب و هتک (دريدن) حرمت آنها حرام است.
واژه محرمیت [مَ رَ می یَ] (ع مص جعلی، امص) از ریشه عربی (حرم) در لغت نامه دهخدا «محرم بودن، محرمی، رازداری، خویشی» معنا شده و در معنی محرم در این کتب آمده است:
– محرم. [مَ رَ] (ع، ص، اِ) ناشایست. حرام. کسی که اذن دخول در حرم و خانه شخصی را دارد، خویشاوند، خویش، آشنا، اهل سِرّ و آن که در نزد وی بتوان راز را به ودیعه گذاشت. معتمد، ندیم، مقرب. خودی، یگانه. رازدار.
– محرم شدن، رازدارشدن. معتمد کسی گشتن در حفظ اسرار.

1-1-2- محرمیت در زبان فارسی
در فرهنگ لغت دهخدا واژه «حریم» به معنای پیرامون و گرداگرد خانه و عمارت آورده شده است؛ مکانی که حمایت و دفاع از آن واجب باشد و قدیمی آنچه حرام شده و مَس آن جایز نباشد، معنا شده است. این واژه متوجه جایگاه شخصی است، هم حد راه رفتن را معلوم می دارد و هم مسیر قابل رفتن را روشن می کند، زندگی خصوصی افراد را در نظر می گیرد. همچنین حریم داشتن در حوزه کالبد فضایی متمرکز بر اصولی است که امنیت فضا را شکل خواهد داد و در حیطه معنایی ویژگی است که حرمت و ارزش را برای فضای معماری به ارمغان آورد؛ به گونه ای که فرد در آن به آرامش برسد.
همچنین در فرهنگ فارسی معين ، واژه محرمیت به معنای «محرم بودن» تعبیرشده و در معنای محرم نیز آمده است:
1. زن و زوجه؛
2. مقرب و نديم؛
٣. آشنا و واقف کار؛
4. ناشایست و حرام؛
5. خویشاوندی نزدیک که نکاح او روا نباشد.

2-1-2-محرمیت در زبان انگلیسی
بحث محرمیت و حریم خصوصی به عنوان یک علاقه بنیادین انسان در همه فرهنگ ها ديده شده است، در دایره المعارف فلسفی استنفورد 1 (۲۰۱۴)، ریشه تاریخی این مفهوم را در مباحث مشهور فلسفی ارسطو بررسی کرده است؛ به ویژه آن جا که مابین قلمرو عمومی فعالیت سیاسی یا عینیت / ظاهر (مفاهیم آگورا و پلیس/ شهر دولت) و قلمرو خصوصی مرتبط با خانوار و زندگی خانوادگی با دنیای پنهان خانوار (اویکاس / بوم) تمایز قاِئل شده است. در فرهنگ لغت مريام وبستر2 (۲۰۰۹) «محرمیت» به عنوان کیفیت باحالتی از وجود / بودن در نظر می گیرد که از همراهی با جمع با مشاهده شدن برحذر می باشد؛ یعنی آزاد از دخول سرزده و بدون اجازه و مکان انزوا است، اما به درستی مشخص نکرده که آیا این توصیف مربوط به افراد است یا اشیا. فرهنگ آکسفورد 3 (۲۰۰۹) نیز محرمیت را حالت یا شرایطی از بودن / وجود تنها، بدون مزاحمت یا آزاد از هرگونه توجه و نگاه عمومی در چارچوب موضوعیت حق و انتخاب تعریف می کند؛ یعنی آزادی از مداخله و دخول بدون اجازه.

2-2- محرمیت در اسلام
اهمیت بحث محرمیت و حریم خصوصی را می توان در نظریات اسلام مرتبط با واحد خانواده به عنوان «اساس ساختار اجتماعی-فرهنگی جامعه و نهاد خود پایداری که ثبات ایدئولوژیکی و فرهنگی را در سرتاسر جامعه تضمین می کند» تشخیص داد. از میان دیدگاه های متفاوت پیرامون مفهوم محرمیت، اسلام اولویتی خاص برای رعایت محرمیت در سکونت گاه ها به عنوان ضرورتی برای حفظ منزهی و پاکی زندگی قائل می شود.

1-2-1- محرمیت در آیات قرآن
گسترش اسلام ، فعالیت ذهنی شدید و دانش انبوهی را بالاخص در رابطه با هدایت و راهنمایی در عرصه زندگی مطابق با اصول و ضوابط دینی فراهم آورده است. یکی از امور مسلم در اسلام بحث محرمیت و اهتمام به رعایت حریم های خصوصی انسان است؛ چراکه حریم خصوصی یک ارزش کلیدی و اخلاقی است که زیربنای توجه به شأن و منزلت انسانی است. از این رو، مفهوم حریم خصوصی از زوایای مختلف محرمیت خصوصی، بصری، شنیداری، بویایی و دسترسی قابل ارزیابی است. هرکدام از این جنبه ها به زیبایی در آیات قرآن مورد توجه قرار گرفته است . یکی از مهم ترین آموزه های اسلامی، حمایت از حریم خصوصی افراد و عدم مداخله در امور خصوصی دیگران است. دین مبین اسلام برای حیثیت، کرامت، شخصیت انسان و هم چنین حفظ اسرار مردم، ممنوعیت ورود به منزل و خلوت اشخاص و منع تجسس در امور دیگران، جایگاه ویژه ای قائل شده است. اشاره به این مضمون را می توان در آیات ۲۷ و ۲۸ سوره نور و همچنین آیه ۱۲ سوره حجرات مشاهده کرد: «ای کسانی که ایمان آورده اید، در غیر از خانه خود وارد نشوید تا اجازه بگیرید …».
از سوی دیگر، در قرآن کریم در موضوعات و موارد بسیاری از واژه های «حرم» ، «حريم » و «حرام» بکار برده شده است. در محدوده زمان و مکان موضوعاتی که با عنوان «حرام» در کتاب خداوند مشخص گردیده اند، مواردی چون «شهرحرام»، «خانه حرام»، «ماه حرام» و … می باشد. علاوه برآن ، «شعائر حرام» یا مجموعه ارزش های مقدس و حدود خداوند و آنچه تحت عنوان «حرمات» (یا حقوق الهی که احترام آن ها بر انسان مسلمان واجب است) نیز از جمله حریم های تعیین شده در قرآن هستند. پیرامون این مسئله می توان به آیات 27، 31 و ۶۱ سوره مبارکه نور، آیه ۲۳ از سوره مبارکه نساء و همچنین آیه ۸۰ از سوره مبارکه نحل اشاره کرد. در این آیات به مفهوم عینی به نحوه لباس پوشیدن، قلمرو خصوصی خانه و خصوصی بودن مکالمات و به مورد احترام قراردادن حریم دیگران و عدم تجاوز به آن، حتی به واسطه دید مستقیم تأکید شده است. بطورکلی، قرآن کریم الگوهای متفاوت رفتاری را در رابطه با رعایت حریم دیگران، نظیر شیوه ی اعلان حضور برای ساکنان خانه و دیگران تشریح می نماید.

2-2-2-محرمیت در روایات و احادیث
قرآن کریم جدای از مواد و اصول اساسی (محکمات)، ابزاری را مشخص نموده که برخی از موارد آن می بایست تفسیر و تکمیل گردد. در این میان فرمان مکرر اطاعت پیامبر و اعمال کردار پیامبر و ائمه معصوم به عنوان منبع قانون بلافاصله پس از کلام خدا، باید مورد توجه همگان قرار گیرد. از این رو، شناخت ستن به عنوان منبع الهی که مکمل قرآن به شمار می رود، بسیار حائز اهمیت است. در روایات متعددی از امامان معصوم عليه السلام در مورد ویژگی های محرمیت و حریم خصوصی افراد، بحث شده است، همانگونه که ذکرشد، اسلام جهت حفظ کرامت انسان ورعايت حریمش، حقوق ویژه ای وضع نموده که در مسئله «اذن» و آثار آن به عنوان یک ضرورت مهم در محرمیت دیده می شود. «در عصر پیامبر اکرم (ص) در میان اعراب اجازه گرفتن نه تنها متداول نبوده بلکه آن را اهانت به خود قلمداد می کردند و در شهرها، درب خانه ها باز بوده لذا، بدون اطلاع قبلی وارد خانه های یکدیگر می شدند، آیات الهی ذکرشده از آنها می خواهد تا برای حفظ حریم خانواده دیگران بدون اجازه به این حریم وارد نشوند.»

3-2- محرمیت در متون تاریخی و ادبی
توجه به محرمیت، محرم و حرم در بسیاری از متون تاریخی وادبی فرهنگ ایران قابل برداشت است. درذیل نمونه هایی از کاربرد این واژگان در متن کلیله و دمنه، اشعار حافظ، سعدی و مولوی آمده است:
«… و این سراز آن هاست که جز دو سرو چهارگوش را شایانی محرمیت آن نیست.» (کلیله و دمنه )؛
«و اگر در این شرایط شبهتی ثابت شود البته نشاید که در معرض محرمیت افتد، و در اسرار ملک مجال مداخلت یابد، که از آن خلل ها زايد و اثرآن بمدت پیدا آمد.» (کلیله و دمنه)؛
«ز سر غیب کس آگاه نیست قصه مخوان / کدام محرم دل ره در این حرم دارد.» (حافظ)؛
«تا نگردی آشتازین پرده رمزی نشنوی / گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش» (حافظ)
«آن کس است اهل بشارت که اشارت داند نکته هاهست بسی محرم اسرار کجاست» (حافظ)؛
«به دست خودت چشم و ابرونگاشت / که محرم به اغیار نتوان گذاشت» (سعدی)؛
«مشکن دلم که حقه راز نهان توست / ترسم که راز در کف نامحرم اوفتد» (سعدی)؛
«دارد خداخوش عالمی منگر در این عالم دمی / جز حق نباشدمحرمش كالصَّبر مفتاح الفرج» (مولوی)؛
«هم آدم و آن دم توبی هم عیسی و مریم تویی / هم راز و هم محرم تویی چیزی بده درویش را» (مولوی).
با توجه به موارد مطرح شده می توان بیان کرد که محرم به فردی اطلاق می شود که در حریم فردی راه می یابد و هم راز او می شود. در بیشتر موارد وقتی صحبت از محرم می شود، سخن از وجود یک راز و نامحرمانی نیز به میان می آید. بنابراین، محرمیت خویشی و نزدیکی را به همراه می آورد. از این رو، می توان مطرح کرد که محرمیت خصوصیتی انسانی است و بعدی غیرفیزیکی و معنوی دارد.

4-2-محرمیت از دیدگاه اندیشمندان غربی
کامینسکی 4 (۲۰۰۳) معتقد است؛ برای برخی افراد، محرمیت به حقی به منظور جلوگیری از تماس یا همجواری توسط افراد دیگر بدون رضایت تبدیل شده است. نیول 5 (۱۹۹۸) ، محرمیت را شرايط موقت و داوطلبانه جدایی از قلمرو عمومی تعریف می کند. این عبارت با واژه انزوا پیوند داشته و با مفاهیم اشتراکی، عمومی و اجتماعی در تضاد می باشد . گیفورد 6 (۱۹۹۷)، حریم خصوصی را ناشی از گرایش انسان در کنترل محیط می داند. از نظروی، حریم خصوصی مکانی برای بیان اسرار و نظرخواهی از دیگران، تفکر در وجود خود و تعیین نوع ارتباط با دیگران بوده و باعث بالا رفتن قدرت تصمیم گیری و محل آزاد شدن هیجانات است. شوومن 7 (۱۹۸۴) نیز در تعریف خود به دو نوع محرمیت اشاره دارد: «محرمیت به عنوان ارزش اخلاقی در زندگی شخصی و محرمیت به عنوان ابزاری برای حفظ روابط انسانی». در این رابطه لنگ 8 (۱۹۸۷) معتقد است که عواملی مثل محرمیت، فضای خصوصی و حس مالکیت بر درک ما از راحتی و کیفیت فضا تأثیرگذار می گذارد.

تعداد صفحات

232

شابک

978-622-378-416-3

نقد و بررسی‌ها

هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.

.فقط مشتریانی که این محصول را خریداری کرده اند و وارد سیستم شده اند میتوانند برای این محصول دیدگاه(نظر) ارسال کنند.