تعریف نشر
در فرهنگ جامع مرجع شناسی : شغل و فعالیت انتشار کتاب و نشریه.
در اصطلاح نامه ی کتابداری: عمل چاپ و ارائه ی یک کتاب یا مدرکی دیگر به عموم.
نشر تلاقی گاه پدید آورندگان و خوانندگان است.
پدید آورنده یک اثر (نویسنده، مترجم،…) برای رساندن اثر به دست خواننده باید اثرش را به دست فرد یا موسسه ای بسپارد که تخصص و تجربه و سرمایه ی کافی را برای حک و اصلاح، چاپ ، تکثیر و توزیع آن اثر دارد.
از سوی دیگر خواننده نیز برای به دست آوردن یک اثر، به پدید آورنده مراجعه نمی کند بلکه به ناشر مراجعه می کند.
نشر تنها چاپ و ارائه اثر به عموم نیست، بلکه می توانیم بگوییم: نشر عمل چاپ و ارائه یک کتاب یا هر نوع منبع اطلاع رسانی به مردم برای انتقال فرهنگ، افکار و عقاید است.
مراحل گوناگون نشر یک اثر در یک نمودار نشان داده شده است.
پذیرش اثر نخستین مرحله نشر است. پس از عقد قرار داد کتاب به مرحله آماده سازی می رود.در این مرحله کتاب به صورت دست موشته یا بر روی نرم افزار است. در این مرحله اثر با شیوه نامه منطبق، ویرایش و به نسخه پردازی سپرده می شود. در صورتی که کتاب از نظر نسخه پردازی ایراد نداشته باشد، به طراحی و تولید سپرده می شود. تا ویژگی های ظاهری کتاب مورد توجهئ قرار گیرد. در بخش تولید فنی ، کتاب طراحی، حروف چینی، صفحه ارایی، تصویر گری و طراحی جلد می شود.طراحی جلدو نوع جلد به محتوای کتاب و مخاطبین آن بستگی دارد.
پس از چاپ کتاب باید معرفی و بازاریابی و توزیع شود تا به فروش برسد.از عوامل مهمی که در فروش کتاب دخالت داردشیوه های تبلیغ و قیمت گذاری است.هزینه های کتاب شامل هزینه های پیش ، در حین و پس از انتشار است. ناشران با احتساب هزینه های گوناگون سود و تیراژ کتاب و نیز احتساب ۱۰ تا ۱۵ درصد حق پدید آورنده، کتاب را قیمت گذاری میکنند.
ناشران متون دانشگاهی:
دانشگاه ها و سازمان های وابسته به انها دارای انتشاراتی هستند که کتاب های درسی، یافته های علمی و پژوهش های دانشگاهی اساتید و پژوهشگران دانشگاه ها را منتشر می کنند. سطح علمی انتشارات این موسسات بالاست و سبب ارتقای علم ودانش و معرفت در مجامع علمی میشود. مخاطبان این موسسات انتشاراتی نیز معمولا دانش جویان و اساتید و پژوهشگران هستند. انتشارات دانشگاهی اغلب با بودجه دانشکاه ودولت و عواید فروش کتاب های دانشگاهی اداره می شوند. مگر آنکه دانشگاه غیر دولتی باشد.
افرادی که به طور مستقیم دست اندر کار تولید کتاب هستند:
- پدید آور Author
- ناشر
- چاپ کننده
- توزیع کننده
- فروشنده
تنالگان Corporate body: اجتماعی از افراد که یک واحد را تشکیل می دهند. مانند دولت، موسسات، ادارات دولتی، وزارت خانه ها ، انجمن ها ، کنفرانس ها، گرد همایی ها و مانند آن ها که یک اثر را تولید میکنند.
ویژگی های یک ناشر خوب
- داشتن سرمایه
- داشتن هدف های مناسب در راستای نیاز ها و اهداف متعالی جامعه انسانی
- داشتن تخصص و تجربه
- داشتن اعتبار در میان عوامل دولتی و همکاران نشر: آثار با سرعت دبیشتر به دست خوانندگان می رسد
- داشتن روحیه شجاعت و مخاطره پذیری
- داشتن روحیه تحقیق ، پژوهش و نو آوری
- ناشران باید مجهز به اینترنت و شبکه های اجتماعی باشند تا پا به پای خوانندگان پیش بروند تا میان آن ها و خوانندگان شکاف علمی ایجاد نشود
در صورتی که ناشر یک موسسه انتشاراتی باشد دارای بخش های زیر است:
مدیر موسسه:
تعیین سیاست انتشاراتی، عقد قرار داد با پدید آورندگان، تعیین ونظارت بر سیاست های مالی
نظارت بر امور ویرایش
مسئولیت در قبال محتوی کتاب
دفتر نشر:
ارتباط میان پدید آورندگان، امور مالی، فنی، ویراستاری، و سایر واحد های نشر را با مدیر انتشارات و با یکدیگر هماهنگ می کند. امور روابط عمومی را نیز انجام می دهد
شورای نشر/ کمیته انتخاب کتاب:
گروه تخصصی برای چاپ اثر ، انتخاب اثر و ارزیابی اثر ( کمیته انتخاب کتاب) ( شورای سر دبیری)
گزینش آثار برای برای تالیف یا ترجمه
سیاست گذاری و تعیین خط مشی موسسه انتشاراتی
بررسی تخصصی اثر یا اعتبا ر نویسنده اثر
کمک فکری به مدیر موسسه انتشاراتیویرایش و هیئت تحریریه:
ویراستاران واعضای هیئت تحریریه
ویراستار: آماده ساختن مطالب برای چاپخانه، سرپرستی چاپ، تجدید در متن یا توضیح آن و افزودن مقدمه، تعلیقات یا مطالب انتقادی دیکر ( مهمترین بخش موسسه انتشاراتی)شورای ویرایش:
انواع ویراستار:
ادبی: اثر را از نظر قواعد دستوری، املایی، انشایی اصلاح میکند
ساختار ومحتوی: عنوان های اصلی و فرعی و تقدم وتاخر مطالب را تعیین می کند
مقابله گر: با اصل نوشته مقایسه میکند
صوری/ فنی: از نظر فنی و فونت و … بررسی میکند
تخصصی: صحت مطالب علمیبخش هنری یا گرافیک:
طراحی و صفحه ارایی و نقاشی و رسامی
طراحی: زیبایی داخل کتاب و مرتب بودن آن
نوع جلد، صحافیف روکش و طراحی روی جلدبخش تولید:
امور فنی مربوط به چاپ و مراحل پایانی پس از چاپ
بخش مالی و اداری:
هزینه های نشر به طور کلی و جزئی بر آورد و تامین شود. راهکار هایی برای پایین آوردن هزینه های تولید
بخش توزیع وفروش:
مسئولیت بازار یابی و تبلیغ و توزیع و فروش اثر
کتابخانه تخصصی مرکز اسناد و مرکز اطلاع رسانی:
برای افزایش سطح آگاهی دست اندر کاران بخش های گوناگون و به روز شدن انان
ناشر اثر را که به صورت دست نوشته، ماشین شده با دیسکت است بررسی می کند و چنانچه با سیاست های موسسه انتشاراتی وی هماهنگ باشد، آن را برای نشر بر می گزیند.در صورتی که اثر ترجمه نباشد یعنی تالیف یا گردآوری باشد، ویراستار موظف است تقدم و تاخر بخش ها ، فصول ، عنوان بندی، فهرست ها و حتی پاراگراف ها را هماهنگ و کنتل کند.
- پس از پایان مرحله ویرایش اثر را حروف چینی، سپس نمونه خوانی (تطبیق متون حروف چینی شده با متن اصلی) ودر نهایت صفحه پردازی (چیدن مطالب حروف چینی شده روی صفحه ها) می کنند.
یکی از مهمترین عناصر نشر سرمایه گذاری توسط ناشر است
به طور خلاصه وظایف ناشر به قرار زیر است:
- گزینش اثر یا پدید آورنده
- سفارش اثر به پدید آورنده ای خاص یا موضعی خاص به پدید آور
- بررسی اثر پدید آور جهت گزینش یا رد اثر ( ناشر و همکاران که در راس انها ویراستار است اثر را ارزیابی می کنند و مولف بر اساس نظرات ناشر اثر را اصلاح می کند)
- برنامه ریزی برای آماده سازی و نشر کتاب
- ویرایش و طراحی و آماده سازی ( حروف چینی، صفحه پردازی و طراحی روی جلد)
- چاپ اثر که خود ناشر یا چاپخانه طرف قرارداد وی انجام می دهد
- توزیع اثر که ناشر یا عوامل توزیع کننده یا کتاب فروشی ها انجام می دهند
- تامین سرمایه مورد نیاز در تمام مراحل
- همامنگی و سیاست گذاری در تمام مراحل
- مدیریت و سرپرستی در تمام مراحل
با توجه به وظایف گفته شده ناشر به طور مستقیم یا غیر مستقیم با افراد زیر در ارتباط است:
پدید آور یا پدید آورندگان
ویراستاران:
هر ناشر شیوه نامه ای دارد. اگر ناشری شیوه نامه ای نداشته باشد، ویراستار بر اساس قوانین و مقررات رایج در ویرایش عمل میکند. از طرفی سبک و شیوه نگارش باید با توجه به موضوع اثر و مخاطبان آن مورد توجه ویراستاران قرار گیرد.
طراحان هنری
عوامل فنی:
حروف چین ها، نمونه خوان ها، صفحه پردازان و … که طراحی کتاب و جلدف حروف چینی، صفحه آرایی، تصویر گری کتاب، تعیین قطع واندازه کتاب و خدمات کلی در باره ی مشخصات ظاهری کتاب را انجام می دهند.
عوامل دولتی ( وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کتابخانه ملی)
چاپگران
گروه های تبلیغات:
امروزه بازاریابی پیش از انتشار انجام میشود. معمولا روی روپوش یا پشت جلد کتاب، تصویر پدید آورنده، شمه ای از فعالیت های علمی فرهنگی او، هدف های موضوعی کتاب و نظایر آن ارائه میشود.روش دیگر معرفی سایر آثار نویسنده یا ناشر در صفحات پایانی کتاب است.تهیه بروشوری از کتاب یا کتاب های منتشر شده ی ناشر و عرضه آن در کتاب فروشی ها و ارائه ان به کتابخانه ها و مراکز علمی، پژوهشی و فرهنگی.
اهدای رایگان کتاب به به سایر ناشران، صاحب نظران، اساتید دانشگاه و منتقدان.ارسال تازه های انتشارات همراه با خلاصه یا نقد آن ها به روزنامه های کثیر الانتشار یا مجلات علمی فرهنگی. ارسال روپوش کتاب یا جلد آن به مراکز علمی و فرهنگی،. معرفی و ارائه کتاب از طریق بازار یاب ها به بازار کتاب. تبلیغ کتاب از طریق برگزاری نمایش گاه های کتاب.
توزیع کنندگان و فروشندگان:
ناشران کوچک با مشکلی به نام توزیع و فروش رو به رو هستند در صورتی که این امر درامدی بیش از ۳۰% درامد ناشر را به خود اختصاص میدهد. کتاب فروشان آخرین نقطه ارتباطی با مخاطبین هستند. نسبت تولید کنندگان کتاب به به فروشندگان کتب در ایران بر اساس پروانه نشر ۶ به ۱ و بر اساس تعداد ناشران فعال و نیمه فعال ۳ به ۱ است.
استفاده کنندگان (کتابخانه ها، خوانندگان)
حوزه و زمینه کار یک ناشر معمولا محدود به یک یا چند رشته خاص است و در همه رشته ها فعالیت نمی کند. مثل انتشارات مدرسه که در حوزه علوم تربیتی فعالیت می کند
حوزه ارتباط ناشران:
کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی رسانه های گروهی (رادیو تلوزیون و نشریات).نهاد های آموزشی مراکز فرهنگی ( فرهنگسراها، محافل ادبی، سازمان های غیر انتفاعی فرهنگی، فرهنگستان ها).
نهاد های علمی پژوهشی (انجمن های علمی و فرهنگستان های علمی).
مراکز صنعتی، مراکز هنری، موسسات و سازمان های دولتی
نهاد های مالی (بانک ها و موسسات اعتباری که وام میدهند).
نهاد های خدماتی (گروه های تبلیغاتی، کتاب فروشی ها و نمایشگاه های کتاب)
پس از توافق ناشر و پدید آور قراردادی کتبی میان آن دو بسته می شود. این قرارداد نوعی موافقت نامه خصوصی است.
نکاتی که در قرارداد قید میگردد عبارتند از:
نام و نام خانوادگی پدید آور و ناشر.عنوان اثر.
ویژگی های اثر.
تعهدات مال طرفین.
حقوق ناشر نسبت به پدید آور و بر عکس.
پیش بینی زمان اتمام اثر. پیش بینی مسائلی که در صورت بروز اختلاف یا عدم اجرای تعهد از سوی طرفین پیش می آید.
مسائل مربوط به تجدید چاپ اثر.
قیمت کتاب:
عامل موثر در فروش کتاب ، تعیین قیمت کتاب است. قیمت کتاب بر اساس هزینه های تولید کتاب براورد میشود. این هزینه ها شامل:
- هزینه های پیش از انتشار
سرمایه گذاری اولیه ناشر که اغلب راکد میماند
سرمایه انسانی و به استخدام در آوردن عوامل انتشارات
در اختیار گذاشتن مکان و هزینه های مربوط به آن است. - هزینه های ضمن انتشار
پرداخت به پدیدآور که میان ۱۰% تا ۱۵% قیمت پشت جلد را شامل میشود.
هزینه ویرایش و آماده سازی
هزینه تولید فنی (طراحی و تولید هنری) - هزینه های چاپ و صحافی
- هزینه های پس از انتشار
- هزینه توزیع، تبلیغ و فروش
هزینه انبار
هزینه تیراژ کتاب
هزینه های پیش بینی نشده
- هزینه های پیش از انتشار
بهای کتاب
محاسبه ان بر مبنای قیمت تمام شده ی کتاب به اضافه سود ناشر ، تیراژ کتاب و درصدی است که باید به پدید آور پرداخت شود.
در صورت توافثق در قرارداد، سهم حق پدید آور: ۱۰۰/(کتاب بهای×تیراژ×۱۵%)تعیین قیمت کتاب نیز مانند هر کالای دیگری با نظارت دولت انجام می شود.قیمت برخی از کتاب ها به دلیل حمایت های دولتی مثل اختصاص دادن یارانه به چاپ و توزیع مناسب یا کم است.ناشر با توجه به هزینه ها و تیراژ کتاب بهای تمام شده هر جلد را محاسبه می کند و ضریبی را برای خود اختصاص می دهد.حداقل این ضریب دو است.